Wina w rozwodzie? Czy warto o to walczyć? To zależy… podejmując decyzję o rozwodzie przeanalizuj za i przeciw. Ile możesz stracić, a co zyskać? Czy osiągnięcie satysfakcji jest wystarczającym powodem do „walki” o przypisanie współmałżonkowi winy?
Kiedy można orzec winę w rozwodzie
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.) jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Sąd w wyroku rozwodowym orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Orzeczenie w wyroku rozwodowym o winie może przybrać jedną z trzech form: oboje małżonkowie ponoszą winę rozkładu pożycia; albo jeden z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (tzw. wina wyłączna) albo żaden z małżonków nie ponosi winy rozkładu pożycia.
Winę rozkładu pożycia ponosi ten z małżonków, któremu można przypisać obiektywnie naganą decyzję podjęcia zachowań powodujących złe, negatywne konsekwencje dla pożycia małżeńskiego. Zachowania te to np. zdrada, opuszczenie rodziny, znęcanie się nad rodziną, nałogowe pijaństwo, narkomania, nieróbstwo. Poza tym, między określonym zachowaniem się małżonka a powstałym rozkładem pożycia małżeńskiego musi istnieć związek przyczynowy. Nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich stanowić będzie o winie danego małżonka, lecz tylko to, które miało wpływ na spowodowanie / utrwalenie rozkładu pożycia małżeńskiego.
Wina w rozwodzie – skutki orzeczenia
Orzeczenie o winie w wyroku rozwodowym ma w zasadzie znaczenie tylko dla istnienia obowiązku alimentacyjnego między byłymi małżonkami (powstania, zakresu, czasu trwania). Alimentów po orzeczeniu rozwodu może żądać od byłego małżonka tylko ten, kto nie został uznany wyłącznie winnym rozkładu pożycia. W zasadzie alimenty należą się byłemu małżonkowi znajdującemu się w niedostatku, jednak małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia może zostać obciążony obowiązkiem świadczenia także wtedy, gdy niewinny małżonek nie znajduje się wprawdzie w niedostatku, ale rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego.
Obowiązek alimentacyjny małżonka, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, jest, co do zasady, ograniczony czasowo do 5 lat od orzeczenia rozwodu. W przypadku orzeczenia winy małżonka zobowiązanego następnie do alimentów na rzecz małżonka niewinnego, obowiązek ten nie wygasa po upływie 5 lat. Bez wglądu na orzeczenie winy rozpadu małżeństwa, obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.
Wina, a władza rodzicielska
Orzeczenie o winie nie ma zasadniczo znaczenia dla pozostałych kwestii okołorozwodowych tj. władza rodzicielska nad małoletnimi dziećmi, czy podział majątku małżeńskiego, choć ta ostatnia kwestia była w ostatnim czasie burzliwie komentowana w środowisku prawniczym. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 10.01.2019 r. (sygn. akt II CSK 337/18) uznał, że podstawą ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków jest: a) wystąpienie ważkich przyczyn natury majątkowej, gdy jeden małżonków nie przyczynia się stosownie do swoich sił i możliwości zarobkowych do powstania majątku i w tym zakresie można przypisać mu winę, a także b) wystąpienie „ważnych powodów” tj. takich okoliczności, które oceniane z punktu widzenia zasad współżycia społecznego sprzeciwiają się przyznaniu jednemu z małżonków korzyści z tej części majątku wspólnego, do której powstania się on nie przyczynił.
Wbrew pojawiającym się głosom niektórych praktyków prawa, w żadnym wypadku nie można przyjąć jako zasady, że wina w rozpadzie małżeństwa automatycznie niesie za sobą prawo ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym byłych małżonków.
Czy warto?
Podejmując decyzję o sposobie rozwiązania małżeństwa poprzez rozwód z orzekaniem o winie lub nie, trzeba wziąć pod uwagę nie tylko uprawnienia alimentacyjne (czy w związku z rozwodem następuje pogorszenie się sytuacji majątkowej lub niedostatek po którejkolwiek ze stron), ale i czasochłonność postępowania sądowego. Domagając się w procesie rozwodowym ustalenia winy, postępowanie to jest z reguły dłuższe. Spowodowane jest to koniecznością przeprowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego w zakresie winy jednego ze współmałżonków. Dowody te musi przedstawić osoba domagająca się ustalenia winy drugiego małżonka – są to najczęściej zeznania świadków (rodziny, znajomych), zdjęcia, maile, smsy. Trzeba też liczyć się tym, iż małżonek, który miałby być uznany wyłącznie winnym, będzie próbował przerzucić odpowiedzialność za zaistniałą sytuację na drugą stronę – ma prawo w tym zakresie przedstawić własne dowody, a Sąd będzie musiał je ocenić. W efekcie może to doprowadzić do orzeczenia rozwodu z winy obu stron.
Ważna jest także sfera emocjonalna. Wielogodzinne wysłuchiwanie zeznań świadków, sprowadzające się do oceny małżonków i ich relacji, może okazać się nie do zniesienia, tym bardziej, kiedy naszym zdaniem przedstawiana wersja jest nieprawdziwa.
Wina w rozwodzie? To zależy… decyzję o sposobie zakończenia związku małżeńskiego należy podejmować zawsze po gruntownej analizie konkretnej sprawy oraz rozważeniu wszelkich argumentów – tych za i przeciw.